De Aziatische hoornaar, een exotische wespensoort, is al een paar jaar aan een steeds grotere opmars bezig. Werden er in de provincie Oost-Vlaanderen in 2022 een honderdtal nesten verdelgd, dan waren er dat in 2023 al meer dan 1.500.
De Aziatische hoornaar verorbert 12 a 15 kilogram aan insecten per jaar per nest. Zo roeien ze hele bijenvolken uit en vormen een groot gevaar voor deze noodzakelijke bestuivers van fruitbomen, groenten en landbouwgewassen. Er worden dit jaar naar schatting 60 nesten verwacht op het grondgebied van elke gemeente.
Tot nog toe stond men vrij machteloos tegen de opmars van deze exoot. Hun specifieke zomernesten (zie foto) hangen meestal hoog in een boom, zijn moeilijk toegankelijk en men raadde aan eerder de expertise van de brandweer in te schakelen dan zelf te handelen om confrontaties uit de weg te gaan.
Lokvallen als oplossing
Maar terwijl het ondertussen vijf voor twaalf is en koninginnen dit voorjaar al volop nesten aan het maken en aan het bevolken zijn, is er (eindelijk) ook goed nieuws. Er is namelijk een val op de markt gekomen die hoornaars, bijen, vliegen en andere insecten met een zoete lokstof in de val lokt via een trechtervormige ingang. De opening in de trechter heeft een afmeting van 8,5mm. De koninginnen van de Aziatische hoornaar kunnen hierdoor, die van de Europese variant niet.
Diverse gaatjes in de wanden of in het deksel bieden wel vrije in- en uitgang aan insecten die kleiner zijn dan de Aziatische hoornaar maar deze laatste kan er niet meer uit. Heel de val is erop gericht om Aziatische hoornaars te vangen maar alle andere gevangen insecten te sparen. Men noemt deze vallen daarom ‘selectief’.
Door deze selectieve vallen massaal in tuinen te verspreiden en de plaatsing ervan te coördineren leveren gemeenten momenteel een sterke bijdrage aan de vangst van die koninginnen. De meeste gemeenten in het Meetjesland organiseren zich volop om – onder impuls van de provincie die hiervoor subsidieert (100.000 €) – deze noodzakelijke oplossing massaal te ondersteunen.
De gemeente Maarkedal bijvoorbeeld in de Vlaamse Ardennen publiceerde recent opmerkelijke resultaten op dat vlak. De eerste 100 vallen leverden daar al 29 vangsten van hoornaar-koninginnen op, wat zal resulteren in 29.000 hoornaars minder dit jaar !
De invasieve exoot jaagt in groep op honingbijen voor de ingang van hun kasten. Als er minder honingbijen zijn, vallen ze andere inheemse bestuivers aan. Aangezien bijen belangrijke bestuivers zijn, vormt hun afwezigheid indirect een bedreiging voor de biodiversiteit. De ‘Europese’ hoornaar daarentegen is een inheemse soort en vormt geen bedreiging. Op google vindt men diverse manieren om zelf een lokval te maken)
Meetjeslandse gemeenten
Deze hoornaar helemaal doen verdwijnen zal voorlopig niet meer lukken. Maar de negatieve gevolgen verminderen en beperken krijgt nu voorrang. Veel van de ons omringende gemeenten steken ondertussen de handen uit te mouwen of nemen minstens een coördinerende rol op. Op hun website vindt men uiteraard telkens meer uitgebreid uitleg over hun eigen aanpak We overlopen kort deze gemeenten.
• Aalter
Een voorbeeld gemeente op dit parcours. Schepen Hoste vertelt ons dat mensen in lange rijen aanschoven voor de aankoop van dergelijke lokval. De gemeente bood aanvankelijk 400 exemplaren aan voor 15 €. Bij de subsidie van de provincie legde de gemeente 5 € bij per stuk. “Ze vlogen buiten”, vertelt de schepen. “Wij moeten een extra subsidie vrijmaken en snel meer vallen aanbieden. Vandaag zitten we een tijdje zonder.”
• Eeklo
Schepen Filip Smet meldt ons het volgende:
“ Onze stad Eeklo maakte voor de bestrijding van de Aziatische hoornaar 2.608 euro vrij. Daarnaast hebben we ook een werkgroep van 108 vrijwilligers die helpen bij het opsporen van nesten en het uitzetten van selectieve vallen. Zij komen na plaatsing van een lokval bij mensen thuis kijken of het over een Aziatische hoornaar gaat als er eentje in de val zit.
De vallen en de lokstof worden gratis ter beschikking gesteld van de werkgroep. De werkgroep verdeelde deze vallen onder de vrijwilligers.
Op 18 april kreeg ik deze feedback vanuit de werkgroep: ‘we hebben er tot hiertoe toch al 16 gevangen!’ Eens het beter weer wordt zullen er vermoedelijk nog meer gevangen kunnen worden.”
• Lievegem
Er werden 100 lokpotten aangemaakt waarvan er ondertussen reeds een 50 tal zijn uitgezet. De eerste hoornaars werden ook reeds gevangen! Maar meer locaties zijn nog steeds welkom! Vooral dichtbebouwde locaties zijn interessant.
De lokpotten zijn gratis. Ook een extra portie lokvloeistof is voorzien.
Lievegem maakt gebruik van een digitaal opvolgsysteem om zo de vangsten te registreren en op kaart uit te zetten. Wie graag een val wil plaatsen mag altijd een mail sturen naar omgeving@lievegem.be of telefonisch contact opnemen op 09/ 396 23 00. De potten zijn af te halen in Dreef 20, Zomergem na afspraak.
Lievegem heeft een specifieke werkgroep opgericht en zoekt hiervoor ook vrijwilligers. De werkgroep staat in voor het verdelen en het opvolgen van de lokpotten. Daarnaast kunnen ze helpen met het lokaliseren van secundaire nesten in het najaar en burgers helpen om meldingen digitaal in te voeren.
Op 7 mei om 20u gaat er in Kasteeldreef 72, 9920 Lievegem een infomoment door over waarom en hoe we de Aziatische hoornaar bestrijden. Inschrijven kan via:
Infomoment over de Aziatische hoornaar in Lovendegem (Lievegem) – UiTinVlaanderen
Of per mail naar omgeving@lievegem.be of 09/396 23 00.
• Maldegem
In Maldegem meent schepen Stefaan Standaert (Groen) dat de gemeente geen actieve rol moet spelen in de verspreiding van lokvallen. “Dat is iets voor imkers en de burgers”, meent hij. Hij werd daar in de gemeenteraad over geïnterpelleerd. Hij vind dat het voldoende is om burgers te informeren en te verwijzen naar het bovenlokale niveau dat dit alles moet coördineren en oplossen. De schepen kondigt geen actie aan, noch ondersteunend, noch coördinerend. “Wijzelf moeten geen tussenpersoon spelen voor de aankoop van vallen”, legt hij ons uit. “Wij willen eerlang wel in overleg gaan met lokale imkers en geinteresseerde burgers, maar een datum hiervoor ligt nog niet vast”. Een sterk afwijkende houding in vergelijking met de initiatieven van andere omliggende gemeenten.
• Kaprijke
Deze gemeente gaat samen met de bijenbond Sint-Ambrosius Lembeke in de strijd tegen de Aziatische hoornaars. De imkervereniging zet hiervoor lokvallen uit maar is nog op zoek naar vrijwilligers. Kaprijke trekt 400 euro uit om de acties te ondersteunen. Vrijwilligers kunnen zich melden via kaprijke.aziatischehoornaar@gmail.com
Dagelijks worden de vallen gemonitord om de Aziatische hoornaars vangen en doden. De andere insecten laten ze vrij. Om deze lokpotten te controleren wordt beroep gedaan op vrijwilligers.
Piet De Baets
